Tranh sơn dầu đẹp đầy cuốn hút
Chất liệu nền tranh sơn dầu là điều quan trọng để tạo lên một bức tranh bền đẹp. Qua từng thời kì, chất liệu tranh sơn dầu đã có sự thay đổi khác nhau. Dưới đây, chuyên mục sẽ giúp bạn đọc quan tâm nhận thấy sự thay đổi này.
Nguồn gốc tranh sơn dầu
Ngay từ xa xưa, khi con người có suy nghĩ vẽ tranh đã chú ý tìm kiếm những vật liệu, chất liệu tốt màu sắc đẹp để vẽ tranh. Từ thời cổ đại, con người đã biết sử dụng màu trộn với dầu để vẽ tranh, tuy nhiên chất liệu lúc này còn rất thô sơ, màu chưa tươi mới, vẫn còn nhiều hạn chế.
Theo nghiên cứu từ các nhà khoa học, sơn dầu được sử dụng đầu tiên là do các họa sĩ Trung Quốc và Ấn Độ dùng để vẽ những bức tranh Phật Giáo, tranh được tìm thấy ở phía tây Afghanistan vào khoảng giữa thế kỉ thứ V và thế kỉ X, nhưng phải đến thế kỉ XV khi được du nhập vào châu Âu thì tranh sơn dầu mới trở nên phổ biến.
Tuy nhiên, thành công lớn trong việc hoàn thiện tranh sơn dầu là vào những năm 1390-1441, anh em họa sĩ Van Eyck đã phát triển kỹ thuật tranh sơn dầu, tạo ra những màu sắc tươi mới, trong trẻo, có độ bền đẹp, không thấm nước, chịu được thử thách của thời gian. Nhờ đó, sơn dầu bắt đầu được sử dụng rộng rãi và phổ biến trên thế giới. Việc cải thiện chất lượng vật liệu, màu sắc tranh sơn dầu có thể coi là cuộc cách mạng kỹ thuật giúp nâng cao nghệ thuật vẽ tranh, đưa nhiều người biết đến tranh sơn dầu. tranh thac nuoc treo phong khach
Chất liệu tranh sơn dầu
Trải qua mỗi thời kỳ khác nhau, chất lượng tranh sơn dầu cũng thay đổi. Chất lượng được cải tiến ngày một tốt hơn. Dưới đây là chất liệu nền tranh sơn dầu được sử dụng qua từng giai đoạn.
1, Nền gesso truyền thống trên ván gỗ
Bức tranh sơn dầu đầu tiên được phát hiện là bức tranh phật giáo được các họa sỹ Ấn Độ và Trung Quốc tạo nên vào thế kỉ V-IX trên tường hang đá tại Bamyian phía tây Afghanistan. Trải qua hàng trăm năm, hội họa tranh sơn dầu mới lại được tái phát hiện tại châu Âu. Anh em họa sỹ Jan Van Eyck vào thế kỷ XIV-XV đã nghiên cứu ra cách dùng dầu lanh làm dầu để tạo ra bột màu và phát triển kỹ thuật vẽ trên ván gỗ. Từ đó vẽ tranh trên nền ván gỗ ra đời, dần được lan rộng và phát triển đến bây giờ.
Ván gỗ (wood panel) khi làm ra sẽ được gia cố nẹp đằng sau để tránh tác động từ bên ngoài gây cong vênh ảnh hưởng tới chất lượng của tranh, tiếp tục được đánh nhẵn và phẳng, sau đó sẽ được dán kín (seizing) bằng một lớp keo da thỏ (rabbit-skin glue,). Khi Keo da thỏ đã khô cứng sẽ có tác dụng như một lớp cách ly giúp ngăn dầu lanh thấm vào ván gỗ. Người ta bồi (priming) trên ván khô vài lượt dung dịch keo da thỏ pha với phấn trắng (CaCO3) để làm nền. Ở nước Ý, người ta thường dùng gesso để bồi nền. Các họa sỹ người Ý thường dùng ván gỗ sồi dày và nhẵn còn các họa sỹ vùng Địa Trung Hải thường sử dụng loại gỗ thích, bạch dương nhẹ làm nền, chính vì vậy nề gesso của người Ý thường dày hơn nền keo phấn của họa sỹ Bắc Âu.
Gesso có nghĩa là vữa (trong tiếng Ý), theo nguồn gốc Hi Lạp là gypsum tức thạch cao. Gesso là hợp chất lỏng gồm phấn và thạch cao công thức hóa học là calcium sulphate dehydrate (CaSO4.2H2O), trắng chì công thức hóa học là carbonate chì (PbCO3), và chất kết dính là keo da thỏ. Vì đặc tính của thạch cao khá giòn, cứng điều này sẽ khiến nền gesso bị giòn, dễ nứt, vỡ vì vậy sau này người ta đã bỏ thạch cao, nhưng vẫn giữ tên gesso. Sau khi nền gesso đã khô sẽ được đánh nhẵn như mặt đá. Từ thế kỷ XIV-XV các nhà họa sỹ Jan Van Eyck, Hans Memling,… sẽ phủ một lớp sơn mỏng gọi là imprimatur lên tranh sơn dầu thường gồm trắng chì pha loãng với màu đất nâu, vàng đất, đỏ, đen,… và dầu thông (turpentine).
Chất Imprimatur sẽ giúp ngăn sơn thấm vào nền gesso, nếu không dùng Imprimatur sơn sẽ ngấm vào nền khiến mặt sơn bóng không đều, ảnh hưởng tới màu sắc chất lượng của sơn. Ngoài ra, lớp imprimatura còn giúp tạo ra một hòa sắc chung cho toàn bố cục bức tranh. Sau đó các hoạ sĩ sẽ vẽ lót bằng tempera là hỗn hợp màu nghiền với lòng đỏ trứng gà, rồi vẽ các lớp sơn dầu đè lên trên. Gesso và sơn dầu sau khi khô sẽ trở nên rất cứng và giòn, vì vậy vật liệu đỡ phải cứng như ván gỗ, kim loại,… để khuôn tranh không biến dạng, nứt gãy, hỏng màu sơn.
Keo da thỏ tốt sẽ được sản xuất, điều chế từ da thỏ tươi, chưa hề bốc mùi. Da thỏ sẽ được thuộc để tách keo. Keo này được điều chế trong một buồng sấy và phun thành hạt mịn. Theo phép thử của Bloom, keo da thỏ loại tốt có thề chịu được vật thử có đường kính khoảng 12.5 cm nặng khoảng 500 gr, có thể làm làm lún xuống tới 4 mm mà bề mặt keo không bị nứt, vỡ đây được gọi là có sức Bloom bằng 500. Keo da thông thường chỉ có sức Bloom chưa tới 400. Theo nghiên cứu, sức Bloom càng thấp keo đông càng chậm và lực co càng mạnh, khi dán canvas mà sử dụng keo có sức Bloom thấp thì khi khô, keo có thể co lại kéo gãy khung căng canvas, làm hỏng tranh. Ngoài keo con thỏ thì vẫn có thể sử dụng một số keo động vật khác như keo da ngựa, keo da lừa, keo da trâu, keo da bò, keo xương động vật,… để thay thế tuy nhiên chất lượng không tốt bằng keo da thỏ.
